‘Ontzettend blij dat dit nu op de politieke agenda staat’

‘Een recept voor maatschappelijke ontwrichting.’ Zo noemt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) de funderingsproblematiek in Nederland. De zin stond eind februari in een door het rijk besteld rapport, waarin de raad schetst dat rond 2035 zo'n 400.000 woningen met funderingsschade te kampen hebben. Dit komt onder meer door zakkende grondwaterpeilen en verdroging in de zomers. Dat kan huishoudens vele tienduizenden tot zelfs ruim 100.000 euro kosten

Rapport niet gelezen

Ondanks de ernst van het rapport schoven er niet meer dan vier Tweede Kamerleden aan bij de technische briefing woensdag, waarvan één het rapport niet gelezen had (Merlien Welzijn van NSC) en een ander vroegtijdig weg moest (Mona Keijzer van BBB). Aan de andere kant van tafel zaten mensen van Vereniging Eigen Huis, het Verbond van Verzekeraars, de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), corporatievereniging Aedes en Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF). Samen vormen zij de Funderingscoalitie, die drie jaar gelden een Deltaplan Funderingsschade naar buiten bracht.

Daarnaast waren er ambtenaren van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Landbouw, evenals bestuurder Erik den Hertog van de Unie van Waterschappen, en Robert Cleef van het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen (KBF).

Dat het Rli-rapport er ligt, komt dankzij een motie vorig jaar van toenmalig PvdA-Kamerlid Henk Nijboer. Maar het dossier is al veel ouder dan dat. In 2016 bracht het Planbureau voor de Leefomgeving bijvoorbeeld het rapport Dalende bodems stijgende kosten naar buiten. De onderzoekers schreven destijds: ‘De aandacht voor bodemdaling was tot recent marginaal. Het tij lijkt gekeerd.’

Acht jaar verder

Dat rapport is inmiddels acht jaar oud. Tijdens de technische briefing woensdag bleek hoogleraar Huisvesting Peter Boelhouwer, tevens voorzitter van het KCAF dat nu tien jaar bestaat, toch niet te hebben gemerkt dat het tij destijds was gekeerd. ‘Ik ben ontzettend blij dat dit nu op de politieke agenda staat’, merkte hij op met verwijzing naar het Rli-rapport. ‘Wij liepen altijd tegen muren op. Dit is een probleem waar iedereen om heen gelopen is de afgelopen tien jaar.’

De funderingsrisico's zitten bij woningen van voor 1970 die houten palen hebben of een ondiepe fundering. ‘In veenweidegebieden is het waterpeil de afgelopen decennia bewust laag gehouden’, zei hoogleraar Boelhouwer. ‘Nu is er nieuwe wetgeving die zorgt dat we het peil niet lager maken en een beetje omhoog doen. Maar dat waterpeil is wel degelijk de oorzaak geweest dat die houten palen droog zijn komen te staan. Dan komt er schimmel in die palen, en dan ben je twintig jaar verder als het luciferhoutjes zijn geworden en ze afknappen. Dat is bewust beleid geweest van de waterschappen om de boeren tegemoet te komen.’

Een moerasgebied

BBB-Kamerlid Mona Keijzer staat hier sceptischer tegenover. ‘Ik woon in een veenweidegebied. Als de waterstand daar zo hoog wordt als fijn is voor de fundering, kom ik in een moerasgebied terecht. Succes ermee.’

Ook waterschapsbestuurder Erik den Hertog (eveneens lid van BBB) vond de opmerkingen van Boelhouwer te simpel. ‘Wij hebben gebruikersfuncties te bedienen die door de algemene democratie zijn vastgesteld’, zei hij over het gehanteerde waterpeil. ‘Dat is wettelijk vastgelegd. En die democratie zijn de provincies. Tegelijkertijd zijn er ook problemen in het stedelijk gebied, en dat is nog steeds geen veenweide. Zo zie je hoe complex die problematiek ligt door heel Nederland. Je moet niet kijken naar one-size-fits-all-oplossingen.’

Boelhouwer werkt al jarenlang aan de funderingsproblematiek met gemeenten en corporaties, zoals in Rotterdam en ook de provincie Friesland. Hij benadrukte inderdaad dat scheefzakkende huizen vele oorzaken hebben. Zijn kennisinstituut krijgt momenteel 2200 schademeldingen per jaar. ‘De laatste paar jaar zijn de meldingen toegenomen in de kleigebieden, waar we te maken hebben met droogte en wateroverlast. De funderingsproblematiek is breed: dat houten palen rotten kán door de waterstand komen, maar ook door schimmels, bacteriën of negatieve kleef; wat te maken heeft met de bodemgesteldheid.’

‘Er zijn ook redelijk wat problemen in de mijnbouwgebieden’, zei de hoogleraar, die met de applicatie Fundermaps gemeenten helpt gebiedsgericht naar funderingsrisico's te kijken. ‘Dat kan door zoutwinning zijn, dat kan Groningen zijn, of Limburg met mijnschade aan de funderingen. Het gaat soms ook om gemeenten die hun riolering niet op orde hebben. Dan ontstaan er in de riolering gaten, zakt het waterpeil en staan die palen ook droog.’

Een zware wissel

Ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijken de aanbevelingen uit het Rli-rapport voor een belangrijk deel te willen overnemen, getuige de Kamerbriefing. In hun ogen moet het funderingsrisico een vast onderdeel zijn bij de verkoop van woningen. Een oplossing kan zijn om het type fundering van een huis en het funderingsrisico op te nemen in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Ook moeten meer gemeenten dan nu een funderingsloket krijgen.

Vanaf volgend jaar moet het Fonds Duurzaam Funderingsherstel (FDF) van kracht worden, waar huishoudens leningen kunnen aanvragen. Het volgende kabinet zal een besluit moeten nemen over subsidies voor funderingsonderzoek en -herstel. Daarnaast moet er geld naar de woningcorporaties. ‘Woningcorporaties komen in de knel als zij naast verduurzaming en andere kwaliteitsverbeteringen ook de funderingen van corporatiewoningen moeten herstellen’, zei Karsten Klein van Vereniging Eigen Huis, namens de Funderingscoalitie. ‘Dat trekt een zware wissel op hun investeringscapaciteit voor de nieuwbouw.’

Een decennium nodig

En wie zal de onderzoeken en herstelmaatregelen uitvoeren? Er is een groot gebrek aan menskracht, beklemtoonde Robert van Cleef van het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen. Het KCP werkt aan relevant onderwijs. Maar volgens hem kost het een decennium om voldoende mensen op te leiden voor het herstel van 400.000 of wellicht meer huizen met funderingsschade.